Ekim dönemi (Eylül-Ekim-Kasım) arındırılmamış işsizlik oranı %11,8 olarak gerçekleşirken, bir önceki yılın aynı dönemindeki %10,5’e artışa göre önemli bir kötüleşme gösterdi. Mevsimsel etkilerden arındırılmış işsizlik oranı da son çeyrekte bir miktar düzeltme beklentimizin aksine yükselişine devam etti. Böylece mevsimsel etkilerden arındırılmış işsizlik oranı Ekim döneminde %11,7 oldu (bir önceki dönem %11,3) Burada oldukça önemli faktörlerden birinin işgücüne katılım oranının artışı olduğunu göz ardı etmemek gerekiyor. Zira son iki ay içerisinde katılım oranı 0,5 yüzde puan kadar artış göstererek, %52,4’ye ulaştı. Söz konusu oran 2005 yılından beri en yüksek yeri işaret ediyor. Mevsimsel etkilerden arındırılmış tarım dışı işsizlik oranının da %13,5’ten %13,9’a yükselmiş olduğunu belirtmek gerekir. 

İnşaat sektörü istihdam sayısındaki azalma Ekim ayı işgücü piyasasındaki bozulmanın önemli sebeplerinden biri oldu. Mevsimsel etkilerden arındırılmış inşaat sektörü istihdamında, bir önceki döneme göre 42.000 düşüş yaşandı.  Ancak, istihdam sayısının hem sanayi hem de hizmet sektöründe sırasıyla 22.000 ve 66.000 artış kaydettiğini ve işsizlik oranındaki kötüleşmeyi sınırladığını görüyoruz. İstihdam değişimlerindeki bu kompozisyon, son çeyrekte GSYİH’de yaşanması beklenen toparlanmanın ancak kısmi olarak gerçekleşeceği tahminini doğruluyor.  Sonuç olarak,  yıllık bazda bakıldığında, tarım dışı sektörlerde yaratılan toplam istihdam 600K olarak gerçekleşerek, Mayıs ayı itibariyle 1 milyon olan gerçekleşmenin altında kalmaya devam ediyor. 

Öncü göstergelere bakıldığında; işsiz kişi sayısına ilişkin beklenti endeksi Temmuz – Ekim ayları arasında güçlü bir ilerleme kaydetti. Ancak, sonrasında gelen sert düşüş, güvenin önemli ölçüde azaldığını işaret ediyor.  Diğer taraftan işgücü piyasasındaki kötüleşmenin kapasite kullanım oranındaki gidişattan daha kötü bir tablo ortaya koyduğunu seyretmeye devam ediyoruz. 4Ç16 arındırılmış kapasite kullanım oranı %75,1 olarak gerçekleşerek, 3Ç16 ortalamasına göre sabit bir yeri işaret etmişti.    

Aralık merkezi yönetim bütçe açığı yıllık bazda %50 artış kaydederek 27,1 milyar TL olarak gerçekleşirken, faiz dışı açık %55 oranında artarak 25,3 milyar TL oldu.  Kümülatif olarak baktığımızda bir kerelik gelir kaynakları (özellikle son dönemde borç yapılandırması dolayısıyla Kasım ayında yaşanan girişler) ile bütçe açığındaki genişleme yıllık olarak %24 olarak gerçekleşti. Yine faiz dışı fazla 2016 yılında %29 gerileme kaydetti ve 21 milyar TL olarak gerçekleşti. Yeni GSYİH verileri göz önüne alındığında, faiz dışı fazlanın GSYİH’ye oranı %0,8 olarak gerçekleşirken, hedeflenen %0,7’nin bir miktar üzerinde kaldı. Bütçe açığının GSYİH’ya oranı ise %1,1 ile %1,3 olan hedeften daha iyi bir performans sergiledi. 

2017 içerisinde, ters döngüsel maliye politikalarının daha çok gündemde olacağını hükümet birçok söyleminde dile getirdi. Bu çerçevede merkezi yönetim bütçe açığının GSYİH’ya oranının %1,6 olacağı, faiz dışı fazlanın GSYİH’ya oranının ise %0,4’e gerileyeceği yolundaki beklentiler Orta Vadeli Mali Program’da paylaşılmıştı. Ancak, bütçe göstergelerindeki bozulmanın, hedeflenen oranlardan bir miktar daha farklılaşabileceğini tahmin ediyoruz. Bu çerçevede 2017 yılında bütçe açığının GSYİH’ya oranının %1,9 olmasını bekliyoruz. Faiz dışı fazlanın ise GSYİH’nın %0,1’ine kadar gerileyeceğini öngörüyoruz. 

Bir süredir belirttiğimiz gibi reformlar ile desteklendiği sürece, bütçe içerisinde ters-döngüsel adımlar için yer olduğunu düşünüyoruz. Reformların olmadığı noktada ise atılacak adımların büyüme üzerindeki pozitif etkisi sınırlı ve kısa vadeli olabilir. Bunlara ek olarak vergi ve SGK borçlarının yeniden yapılandırılmasına yönelik düzenlemelerin 2017 yılı içerisinde bütçede yaklaşık 17 milyar TL kadar ek gelir imkânı yaratmasını bekliyoruz. Sonuç olarak, mali göstergelerin, makro görünüm ve not görünümü açısından 2017 yılı içerisinde daha fazla göz önünde olacağını belirtebiliriz.